Bijzondere serie.
Ik hou niet van misdaadseries. Het is moeilijk om er precies je vinger op te leggen waarom, maar ze liggen me gewoon niet. Misschien heb ik te weinig voeling met misdaad: ik ben nog nooit slachtoffer geweest van een serieuze misdaad en ervaar misdaad als een vrij marginaal aspect van het menselijk bestaan, iets wat amper speelt in mijn dagelijkse leven, en de hebzucht die er aan ten grondslag ligt aan - dat verlangen om altijd meer te hebben, nooit tevreden te zijn met wat je hebt - is mij grotendeels vreemd. Of misschien staat het beeld van de jacht op een "predator" te ver af van mijn neiging om daders te humaniseren, om te proberen om ze te begrijpen in plaats van ze af te schilderen als monsters die moeten worden gestopt.
Maar wat de precieze reden ook is: misdaadseries liggen me niet. Aangezien The Wire een misdaadserie is heb ik het daardoor - ondanks de lovende kritiek - lange tijd laten liggen. En deels was dat een terechte beslissing. Misdaad (specifieker: drugscriminaliteit, en de aanpak en oorzaken daarvan) is nu eenmaal het hoofdonderwerp van deze serie, en een groot deel van deze serie volgt het kat- en muis-spel tussen de politie en de gangs. Daar loop ik niet warm voor, dus het was voor mij soms moeilijk om door de serie heen te komen. Misdaad is mijn genre niet, dus een misdaadserie zal nooit mijn favoriete serie worden.
Maar The Wire is gelukkig geen gewone misdaadserie, en heeft zoveel meer te bieden dan simpele kat- en muisspelletjes. Wat mij vooral bij zal blijven van deze serie is niet de spanning, actie of sfeer, maar het ontzettend veelzijdige beeld dat het schetst van misdaad in de ghetto's. De gangleden worden (meestal) niet neergezet als monsters, maar zijn mensen die gangs als de snelste en meest realistische kans zien om de sociale ladder te beklimmen vanuit een vrijwel kansloze uitgangspositie. Misdadigers zijn geen simpele monsters die moeten worden uitgeroeid maar zijn onvolmaakte mensen die door slechte omstandigheden waarvoor vele partijen verantwoordelijk zijn gestimuleerd worden om voor het verkeerde pad te kiezen.
Dat uitgangspunt is het meest expliciet in het vierde (en mijns inziens beste) seizoen, waarin een groep kinderen gevolgd wordt. Dan zie je dat de scholen een ontzettend laag niveau hebben en hun financiële positie noodzakelijkerwijs vaak prioriteren boven het onderwijzen en (her)socialiseren van beschadigde jeugd. Je ziet de alomtegenwoordigheid van harddrugs, de gebroken gezinnen zonder vaders, met moeders die hun kinderen pushen om geld te verdienen op straat. Je ziet hoe weinig ze de politie en overheid vertrouwen - zo weinig dat ze liever een drugsbaas om hulp vragen dan een overheidsinstantie om hulp te vragen. Je ziet hoe lastig het is om een degelijke baan te krijgen, en hoe vervreemd ze zijn van van de omgeving die voor ons als "normaal" geldt. En je ziet hoe iedereen - de scholen, de politie, de overheid - de kinderen opgeeft, en hoe iedere poging om de status quo te veranderen gefrustreerd wordt. In The Wire zijn de criminelen geen monsters maar mensen, daders maar ook slachtoffers, en dat is knap.
Dat onvermogen om de status quo te veranderen is trouwens een tweede thema in de serie. Door alle seizoenen heen schetst The Wire hoe dysfunctioneel de Amerikaanse instituties zijn, en hoe iedere poging om ze te hervormen door mensen met strijdige belangen wordt tegengehouden. Bij de politie wordt meer waarde gehecht aan het presenteren van mooie (maar misleidende, of zelfs onjuiste) statistieken en symptoombeleid dat bevredigend is (arrestaties van kleine spelers, de straatdealertjes van de hoeken jagen, de jeugd een pak op de broek geven omdat ze brutaal zijn) dan aan het langzame, moeilijke werk met onzekere uitkomsten waarmee de grote spelers of de onderliggende problemen worden aangepakt. En iedere poging om dat te veranderen stuit op tegenstrijdige belangen of onwil. De burgemeester wil mooie statistieken om de verkiezingen te winnen. De bazen willen mooie statistieken om hún bazen te plezieren en daardoor hun promotie veilig te stellen. En iedereen die niet gehoorzaam is wordt eruit gewerkt. Daarnaast vinden de politiemannen zelf het "echte" politiewerk maar lastig en onbevredigend. Dus verandert er niets. Bij de scholen idem dito. De politiek wil goede cijfers kunnen presenteren en verbindt om die reden de financiën voor scholen aan die statistieken. Dus het management van die scholen zet de leraren onder druk om goede testscores te presenteren, en als ze niet gehoorzamen verliezen ze hun baan. Met de leerlingen - die zo amper iets leren - als collateral damage. Bij het nieuws wordt meer belang gehecht aan publiciteit en verkoopcijfers dan aan journalistieke integriteit en kwaliteit. In de politiek moeten politici zoveel "bowls of sh*t" naar binnen werken die hun idealen ondermijnen en zijn er zoveel tegenstrijdige belangen dat zelfs idealistische politici na verloop van tijd opteren voor cynisme en zelfbehoud. En zelfs in de misdaad is iedere poging om de drugshandel humaner te maken - meer een kwestie van bedrijfsvoering dan van moord, geweld en repressie - tot falen gedoemd.
En met dat pessimistische beeld eindigt de serie uiteindelijk. Sydner volgt in de voetstappen van McNulty als boze politieman die de status quo trotseert, Marlo volgt Stringer Bell op als zakenman die gedoemd is tot falen, Michael volgt Omar als outsider in de misdaadwereld, Carver volgt Calvin op als "old school" politieman die gewaardeerd wordt maar nooit echte macht zal worden gegeven, Carcetti wordt net als Royce een echte beroepspoliticus die meer waarde hecht aan zijn carrière dan aan het realiseren van zijn idealen, Dukie volgt Bubbles op als drugsverslaafde met een goed hart, Valchek volgt Burrell op als weinig capabele maar politiek vaardige politiebaas, Slim Charles volgt Avon op als gangleider, en ga zo maar door. Het beeld dat geschetst wordt van de Amerikaanse samenleving is dat van een vicieuze cirkel waarin niets verandert en iedere poging tot verandering door de cirkel wordt opgeslokt of uitgespuugd.
Hoe vaardig dat beeld gepresenteerd wordt is knap, maar een beetje frustrerend is het wel. Er is mijns inziens namelijk welzeker hoop op verandering. In een behoorlijk aantal staten zijn drugs bijvoorbeeld al gelegaliseerd en de symptomatische en vaak racistische politie-aanpak ligt (of lag?) onder een vergrootglas. Verandering gaat langzaam en met elke twee stappen vooruit worden vaak één of twee stappen terug gezet, dus scepticisme over vooruitgang is gerechtvaardigd. Maar The Wire is wel érg pessimistisch, en het was mijns inziens beter geweest om op zijn minst te hinten dat langzame vooruitgang welzeker mogelijk is.
Maar over het algemeen is The Wire een erg fascinerende serie. Misdaad is mijn genre niet, en zal dat waarschijnlijk ook nooit worden, maar deze sociologische benadering van het genre, waarin een veelzijdig, ambitieus en realistisch - zij het ook wat pessimistisch - beeld geschetst wordt van de problematiek en alle personages gecompliceerde mensen zijn in plaats van eendimensionale monsters of helden ligt mij een stuk beter dan de gangbare producten. Een dikke 3.5* is deze serie dus absoluut waard. Erg boeiend.
